- گروه استان‌ها: جنوب شرق ایران منطقه‌ای طلایی از نظر ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های اقتصادی و صنعتی است که یکی از مزیت‌های آن وجود دریا به‌عنوان یک جایگاه مبادلاتی و سکوی پرتابی به آینده‌ای درخشان و مثال‌زدنی به شمار می‌رود که در توسعه و گسترش کشور تأثیر به سزایی دارد.
بندر استراتژیک چابهار واقع در جنوب استان سیستان و بلوچستان سرشار از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های طبیعی و بشری است که به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران که اسکله آن قابلیت پهلوگیری کشتی‌های اقیانوس پیما را دارد جزو مهمترین مناطق اقتصادی و صادراتی کشور و منطقه محسوب می‌شود.
بندر چابهار به دلیل موقعیت راهبردی و استراتژیک آن نسبت به کشورهای همسایه و آسیای میانه که نزدیک‌ترین راه دسترسی کشورهای منطقه برای توسعه اقتصادی و مبادلات بین‌المللی به آب‌های آزاد است از اهمیت فراوانی برخوردار است. این بندر دارای پتانسیل‌هایی است که با برنامه‌ریزی دقیق مسئولین ملی و محلی می‌توان در راستای افق چشم‌انداز نظام برای افزایش توانمندی و تقویت جایگاه کشور در بین قدرت‌های شرقی و غربی دنیا از آنها استفاده کرد.
بندر چابهار به دلیل دسترسی مستقیم به آب‌های آزاد و قرار داشتن در خارج از خلیج فارس و آسیب پذیر نبودن هنگام بروز بحران به دلیل دوری از تنگه هرمز، یک گذرگاه ارتباطی مطمئن و مقرون به صرفه بین المللی به ویژه برای کشورهای افغانستان، هند و آسیای میانه است از همین رو این ظرفیت‌های بی نظیر کشورهای همسایه، خاورمیانه و آسیایی را که در عرصه اقتصاد جهانی قدم گذاشتند را وادار کرده است تا با استفاده از فرصت معافیت این منطقه از تحریم آمریکا، گام‌هایشان را محکم‌تر و تندتر برای سرمایه‌گذاری در این بندر بردارند.
هند و افغانستان از جمله کشورهایی هستند که برای توسعه اقتصادی و تجاری خود در عرصه جهانی، بندر چابهار را به‌عنوان نردبان ترقی خود انتخاب کرده‌اند و راه موفقیت خود را سرمایه‌گذاری و مبادله در این منطقه از ایران می‌دانند.
توافق‌نامه سه‌جانبه ایران، هند و افغانستان در خرداد ماه سال ۱۳۹۵ به امضای رؤسای جمهور ۳ کشور رسید
موافقتنامه ترانزیتی سه جانبه بین کشورهای ایران، هند و افغانستان با هدف تسریع، تسهیل و ارتقای ترانزیت چابهار و اتصال کشور هند و افغانستان به کشورهای آسیای میانه از طریق بندر چابهار، توسعه صادرات سه کشور و ایجاد کریدور بین المللی بین کشورهای مذکور در خرداد ماه سال ۱۳۹۵ به امضای رؤسای جمهور ایران و افغانستان و نخست وزیر هند رسید و در نهایت در دی ماه سال ۹۷ همزمان با اولین نشست کمیته اجرایی‌سازی موافقتنامه چابهار، شرکت IPGL هند فعالیت خود را در بندر چابهار آغاز کرد و قرارداد اجاره و بهره برداری بخشی از فاز یک بندر شهید بهشتی چابهار بین اداره کل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان و این شرکت هندی به امضا رسید.
این در حالی است که راهکارهای عملیاتی سازی تفاهم نامه چابهار در ۹ بند به امضای نمایندگان سه کشور جمهوری اسلامی ایران، جمهوری هندوستان و جمهوری اسلامی افغانستان رسید و بر اساس تفاهم نامه امضا شده قرار بر این شد تا کارگروه مطالعاتی در خصوص رقابتی کردن هزینه کلی کریدور چابهار، نسبت به کریدورهای رقیب تشکیل شود. از دیگر موضوعات مطرح شده در این نشست که به اجماع سه کشور رسید، بررسی مسائل گمرکی و حمل و نقل زمینی بود و مقرر شد کارگروه مربوطه در این زمینه نیز مطالعات اجرایی لازم را انجام دهد.
در موضوع بندر چابهار، بر اساس مطالعاتی که مشاور در گذشته انجام داده و این مطالعات تصویب شد، مبنای سرمایه گذاری قرارداد چهار فاز برای توسعه بندر چابهار لحاظ شده است که با عملیاتی شدن این چهار فاز، ظرفیت این بندر استراتژیک به ۷۷ میلیون و ۲۰۰ هزار تن می‌رسد.
قرار است راهبری یک فاز از چهار فاز بندر شهید بهشتی چابهار، توسط اپراتور هندی انجام شود. این شرکت در بنادر هند و سایر کشورها فعالیت اپراتوری دارد و طرح سرمایه گذاری هندی‌ها در زمینه تأمین تجهیزات در قالب قرارداد ۱۰ ساله است.
قرارداد ایران با اپراتور شرکت هندی در دو قالب موقت و اصلی است. قرارداد موقت ۱۸ ماهه (یک سال و نیم) است و مربوط به اجاره و بهره برداری بخشی از فاز یک بندر شهید بهشتی چابهار است. موضوع قرارداد اپراتوری ۱۰ هکتار (محوطه کانتینری، کالا، ساختمان اداری، رفاهی، تعمیرگاه و…) از فاز اول بندر شهید بهشتی، ۳۶۰ متر اسکله کانتینری و چند منظوره و در نهایت استفاده از تجهیزات موجود و اجاره بخشی دیگر است. در قرارداد اصلی که مدت آن ۱۰ سال است ۶۴۰ متر اسکله و ۷۰ هکتار محوطه و تأمین تجهیزات مدنظر قرار گرفته است.
از سوی دیگر هندی‌ها همواره یکی از مشتریان اصلی بندر چابهار برای سرمایه‌گذاری در بخش‌ها و زیربخش‌های آن بودند اما پس از خروج یک طرفه و غیرمنطقی ترامپ از برجام کار برای سرمایه‌گذاری کشورهای دیگر در ایران سخت شد. البته گفته می‌شد که بندر چابهار در تحریم‌های اخیر و ظالمانه مقامات آمریکایی استثنا است و هندی‌ها این امتیاز را از آنها گرفته‌اند اما با این وجود هند نیز برای سرمایه‌گذاری در چابهار با محدودیت‌های بسیاری مواجه شده بود که هم اکنون به نظر می‌رسد این موانع برطرف شده است.
تجهیزات هندی تخلیه و بارگیری به ارزش ۸.۵ میلیون دلار به بندر چابهار رسید
بهروز آقایی، مدیر کل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان ، اظهار داشت: اولین محموله تجهیزات استراتژیک تخلیه و بارگیری بندر چابهار، در راستای فعال‌سازی قرارداد تجهیز و بهره‌برداری از بندر شهید بهشتی چابهار فی‌مابین سازمان بنادر و دریانوردی و طرف هندی، هفته گذشته به بندر چابهار وارد شد.
وی افزود: این تجهیزات در راستای تعهدات قراردادی سرمایه‌گذاری ۸۵ میلیون دلاری شرکت سرمایه‌گذار هندی، به چابهار وارد شده است که بخش اول آن شامل دو دستگاه جرثقیل ساحلی به ارزش ۸.۵ میلیون دلار است.
مدیر کل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان ادامه داد: بر اساس این قرارداد طرف هندی متعهد به تأمین و ورود تجهیزات تخلیه و بارگیری، بر اساس تعهدات قراردادی بلند مدت است.
وی تصریح کرد: سازمان بنادر و دریانوردی، با توجه به اهمیت نقش فرامنطقه‌ای و در راستای توجه ویژه به بندر چابهار، همواره از صاحبان سرمایه داخلی و خارجی برای سرمایه‌گذاری در این بندر اقیانوسی استقبال کرده است.
سرمایه‌گذاری یک کشور مانعی برای مشارکت سایر کشورها در طرح‌های توسعه‌ای بندر چابهار نیست
آقایی با تاکید بر اینکه سرمایه‌گذاری یک کشور مانعی برای مشارکت سایر کشورها در طرح‌های توسعه‌ای بندر چابهار نیست، گفت: جرثقیل‌های ١٤٠ تنی در راستای تسهیل و تسریع عملیات تخلیه و بارگیری در فاز اول توسعه بندر شهید بهشتی به کار گرفته می‌شود و مکمل سایر تجهیزات پیشرفته بندری است.
ابوالفضل طاهری؛ کارشناس اقتصادی اظهار داشت: این در حالی است که در راستای تعهدات قراردادی سرمایه‌گذاری ۸۵ میلیون دلاری شرکت سرمایه‌گذار هندی، این قرارداد جهت تأمین تجهیزات بندری چابهار و در قالب قرارداد ( BOT) به مدت ۱۰ سال و به منظور تولید و خرید تجهیزات آغاز شده است.
وی افزود: قرارداد با طرف هندی شامل سرمایه‌گذاری در تجهیزات، اپراتوری و تعمیر و نگهداری محدوده ترمینال برای انجام خدمات بندری است, بر اساس شرایط قرارداد، مستأجر (طرف هندی) توافق کرده است که حداقل ۸۵ میلیون دلار تجهیزات مورد توافق سرمایه گذاری را تأمین کند و اعطای خط اعتباری در حدود ۱۵۰ میلیون دلار توسط اگزیم بانک برای توسعه بندر چابهار تعهد شده است.
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: در این مدل قرارداد علاوه بر تأمین تجهیزات، خدمات اپراتوری و همه فرآیندهای تخلیه و بارگیری کالا و کانتینر به کشتی بر عهده طرف هندی است و برنامه‌ریزی و انبارداری در محوطه اسکله‌های طرح توسعه، خدمات کانتینرهای یخچالی، کالای خطرناک، جابه‌جایی کانتینر در محوطه‌ها، صفافی و انتقال الکترونیکی داده‌ها از دیگر تعهدات طرف هندی است.
وی گفت: در مجموع با توجه به اینکه از مجموع ۳ گذرگاه حمل ونقل جهانی که کارشناسان سازمان ملل برای این امر پیش بینی کرده‌اند، ۲ گذرگاه از ایران می‌گذرد و چابهار نقطه عبور جنوبی‌ترین کریدور «شرقی - غربی» جهان است و با توجه به اینکه بندر چابهار نزدیک‌ترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه (افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان) به آب‌های آزاد است قطعاً دیگر کشورها نیز علاقمند به سرمایه گذاری در این بندر هستند.
