خود جزیره هرمز یک جاذبه گردشگری است و لازم نیست برای پیدا کردن جاهای دیدنیاش به خودتان زحمت دهید. در همان مسیر قشم به سمت هرمز، کوههایی به رنگ زرد، سفید و قرمز خودنمایی میکند و هرچه به جزیره نزدیکتر میشوید، دامنه تنوع این رنگها گستردهتر میشود؛ تا جایی که اوج این تنوع رنگ را در دره رنگین کمان به چشم خواهید دید. جایی که با برداشتن مشتی خاک میتوانید تنوعی بالغ بر ۲۵ تا ۱۰۰ رنگ مختلف را در میان دستانتان حس کنید. از صورتی و بنفش و قرمز گرفته تا قهوهای و کرم و گلبهی.
وجود مواد معدنی و کانیهای خاص در خاک جزیره سبب سرخ بودن خاک آن شدهاند. معدن خاک سرخ هرمز بعد از اسپانیا بیشترین خلوص این کانی را در جهان دارد و دارای مصارف صنعتی، آرایشی و خوراکی است.
از نظر زمینشناسی عمر جزیره هرمز را تا حدود ۶۰ میلیون سال نیز تخمین زدهاند. طبقات رسوبی و آتشفشانی سطح جزیره، هرمز را به عنوان یک معجزه زمینشناسی به جهانیان شناسانده. طبقات نمکی به صورت تپههایی قسمت اعظم جزیره را پوشانده و لقب گنبد نمکی خلیج فارس را برای هرمز رقم زدهاند. از نظر تاریخ و انسانشناسی نیز هرمز سرگذشت جالبی دارد. ۷۰۰ سال پیش، مغولان به شهری در دهانه رود میناب حمله کردند که امروزه آن را با نام هرمزِ کهن میشناسیم. اهالی این شهر نخست به قشم و سپس به جزیرهای در دهانه خلیج فارس گریختند. آنها شهر کوچکی بنا کردند و نامش را به یاد سرزمین اولیه خود هرمز گذاشتند.
هنگامی که شاه اسماعیل، از دو سو درگیر جنگ با ازبکها و عثمانی بود، آلفونسو د آلبوکرک -سردار پرتغالی- با شش رزمناو و نزدیک به ۵۰۰ دریانورد، هرمز را فتح کرد. آن زمان ایران هنوز نیروی دریایی قدرتمندی نداشت؛ بنابراین جزیرههای خلیج فارس یکی پس از دیگری فتح شدند و با عقد معاهده میان شاه صفوی با پرتغالیها، سلطان جزیره ناچار به فرمانبری از بیگانگان شد.
پس از فتح جزیره در سال ۹۱۳ خورشیدی، استحکامات و قلعههای بزرگ پرتغالیها در گمبرون (بندرعباس فعلی)، هرمز و سایر جزیرههای خلیج ساخته شدند و سلطه پرتغال بر خلیج فارس که یکی از سه شاهراه بازرگانی دریایی جهان به شمار میرفت کامل شد؛ اما ساکنان جزیره آرام نماندند و بارها سر به شورش برداشتند تا سرانجام ۱۱۸ سال بعد هنگام اوج قدرت شاه عباس صفوی، امام قلی خان حاکم فارس با حمایت انگلستان گمبرون و هرمز را باز پس گرفت.
در هرمز جنس تپه ها اغلب از نمک خوراکی است که به آن ها کوههای خوراکی هم میگویند. در بین آنها کوه سرخی وجود دارد که خاکش خوراکی است و «گِلَک» نامیده میشود و محلیهای آنجا از آن به عنوان ادویه در طبخ غذا و تهیه ترشی و مربا استفاده میکنند.
اگر به هرمز رفتید، حتما از اهالی آنجا سراغ نانهای محلی نظیر تموشی و بالاتابه را بگیرید که از خوراکیهای صبحانه در هرمز هستند. قلیه ماهی هم از غذاهای پرطرفدار آنجاست که می توانید آن را با ماهیای که خودتان صید کردید میل کنید. انواع غذاهای دریایی نظیر ماهی و میگو، خرچنگ و صدف، کلمبا و پودینی در جزیره هرمز یافت میشود. خوردن این غذاها به ویژه در هرمز که این آبزیان تازه هستند و ادویههای جنوبی و ویژه جزیره هم طعم دیگری به آنها میدهند، تجربه منحصربهفردی است.
در ابتدای ورودی قلعه پرتغالیها، بازارچه سنتی جزیره هرمز قرار دارد که بانوان هنرمند هرمز با هنرنمایی هر چه تمامتر از آنچه که دریا به آنها هدیه داده، دستسازههایی درست کردهاند دلربا و چشمنواز از مروارید و صدف. زیورآلات دستساز از صدف و سنگها، لباسهای سنتی و شلوارهایی رنگارنگ، نقابها و پارچههای سوزندوزی شده تنها بخشی از صنایع دستی خاصی است که در هرمز پیدا میشود.
البته در کنار اینها چیزی که بیشتر از همه توجه گردشگران را به خود جلب میکند، خاکهای رنگی هرمز در شیشههاست. این شیشهها در عین زیبایی، موجب آسیب رساندن به محیط زیست و تشویق مردم بومی به برداشت خاکها میشود. بهتر است به جای خرید خاک در شیشه، چیزهایی را به یادگار بیاورید که ساخته دست انسان باشد و به طبیعت آسیبی نرساند.
قایق سواری: قایقسواری از جذابترین تفریحات در هر جزیرهای است. با کرایه ساعتی یکی از قایق موتوریها در اسکله این فرصت را دارید که دورتادور جزیره را بگردید و از منظر متفاوتی به ساحل و جزیره نگاه کنید.
غواصی: مدرسه غواصی هرمز در دو سطح مبتدی و پیشرفته کلاس غواصی برگزار میکند و علاقهمندان به صورت تفریحی و یا در قالب تورهای غواصی میتوانند زیباییهای زیر آب را تماشا کنند.
دوچرخه سواری: می توانید جنب قلعه پرتغالیها، دوچرخه کرایه کنید و دور تا دور جزیره گشتی جانانه داشته باشید.
پرنده نگری: عقاب ماهیگیر و پرندگان بومی در این جزیره زیاد به چشم میخورند و پرندههای مهاجری مانند مرغان ماهیخوار یا کاکایی، سلیم، باکلان، حواصیل، آبچلیک و پرستوی دریایی نیز در سفر طولانی خود مدتی را نیز در جنگلهای مانگرو در شمال جزیره به سر میبرند.
نقش حنا: زیباترین یادگار جزیره هرمز برای دختران و زنان نقش حنایی است که دختران جزیره به صورت بداهه آن را روی پوست شما میکشند. این نقوش تا حدود دو هفته باقی میمانند.